آفات و علف های هرز گندم
........................................................

سن گندم خطرناکترین آفت گندم در ایران

انجام سم پاشی های بی رویه بر علیه سن گندم و نابودی دشمنان طبیعی ان از جمله عوا ملی است که سبب گردیده است سن گندم بعنوان یکی از مهمترین آ فا ت گندم و جو مطرح شود و گفتنی است که سن گندم در ایران در اکثر منا طق خصوصا مناطق معتدل کشور انتشار دارد.

همانطور که گفته شد سن گندم مهمترین افت گندم و جو در ایران می باشد و سن های غلات یا سن های حقیقی وابسته به زیر راسته Heteroptera می باشند که عمده ترین گو نه های آن متعلق 2 جنس Eurygaster و Aelia می باشد .
حشره شناسی Eurygaster integriceps

طول حشره کامل 8/12-8 و عرض آن 8 -5 میلیمتر است و علت اصلی دامنه نسبتا وسیع تغییرات در اندازه حشره کامل شیوه زندگی آ فت است که بر اساس بررسیها و مشا هدات در سراسر مناطق سن خیز کشور این حشره 2 شیوه زندگی دارد که این خود منجر به تغییراتی دراندازه آ فت شده است .
جمعیتی از این حشره که در زیستگاههای طبیعی واقع در ارتفا عات زندگی می کنند و ضمن تغذیه از گیاهان غیره زراعی به خصوص گندمیا ن و بدون آ نکه پروازهای قا بل توجهی انجام دهند , به زاد و ولد می پردازند , افراد این گروه کوچک و طول و عرض آ نها به ترتیب 5/10-8 و 8/6- 5 میلیمتر است در حالی که گروه دوم از این حشره که از گندم و جو تغذیه می کنند به خصوص آ نهایی که به مزارع آ بی حمله ور می شوند جثه ای بزرگتر دارند و طول و عرض آ نها به ترتیب 8/12-8/9 و 6/8 2/6 میلیمترمی باشد .
رنگ حشره کامل بسیار متغیر بوده و رنگ عمومی آ نها قهوه ای و زرد خاکی است که این نیزاز روشن تا تیره تغییر می کند .به علاوه نمونه هایی به رنگ سیاه , قرمز ,مسی و زرد کهربایی نیز دیده می شود .
سطح پشتی حشره کامل ممکن است عاری از هر گونه لکه مشخص و یا دارای لکه های تیره با ابعاد و شکلهای مختلف به خصوص روی سپر دیده می شود .در روی سپر و در حد فاصل آن با پیش گرده 2 لکه روشن کوچک به چشم می خورد. سر حشره مثلثی است و نوک آن به جلو امتداد دارد. نزدیک خط فاصل بین سر و سینه دو چشم ساده و در دو گوشه جانبی سر دو چشم مرکب دیده می شود .

شاخک 5 بندی است که بند پنجم آن بلندترین بند می باشد و پس از آن بند دوم بلند تر از بقیه است و بند سوم کوچکترین و بند اول و چهارم مساوی می باشد .پیش گرده شش ضلعی است و پا ها رنگ کلی بدن را دارند .و هر پنجه 3 بند دارد. سپر بسیار بزرگ و رشد کرده است و به استثنای قسمت کوچکی از کوریوم , بالهای رویی و دو حا شیه جانبی شکم , همه پشت حشره را می پوشاند . در حاشیه جانبی شکم که از زیر سپر بیرون می ماند 5 لکه تیره رنگ دیده می شود که مشخص کننده مو قعیت 5 بند شکمی است .

تنها اختلاف در شکل ظاهری حشرات کامل نر و ماده مربوط به قطعات بیرونی دستگاه تناسل آنهاست که در انتهای قسمت زیرین شکم واقع است . این قطعه در حشرات نر ساده است و هیچ گونه تقسیم بندی در آن دیده نمی شود در حالی که در حشرات ماده به 6 قسمت بزرگ و دو (2) قسمت کوچک تقسیم می شود .
تخم حشره کروی و قطر آن یک میلیمتر است . رنگ تخم تازه سبز روشن است و روی تخم سوراخهای تنفسی (MICROPYLE) واقع است . رنگ پوره های سن اول بلافاصله بعد از خروج از تخم سبز بسیار روشن است که پس از چند ساعت متمایل به سیاه می شود .

از سن دوم به بعد رنگ اصلی پوره ها نمایان می شود . وجه تمایز پوره ها به خصوص پوره های سنین 4 و 5 بسیار بارز است و بدین معنی که بال از سن چهارم پورگی جوانه می زند و در سن پنجم مشخصتر می شود.
مناطق انتشار سن گندم در حال حاضر از طرف باختر به مرز های ایران با عراق و ترکیه و از طرف خاور به مرز های کشور با افغانستان و پاکستان می رسد , به عبارت دیگر از مرز های غربی تا شرقی بجز کویرهای مرکزی فلات ایران زیر پوشش این حشره قرار دارد . در شمال کشور این حشره به جز در نوار ساحلی دریای خزر در بقیه مناطق فعالیت خود را گسترش داده است و تا مرزهای ترکمنستان , آذربایجان و ارمنستان پیش رفته است در جنوب کشور نیز فقط نوار ساحلی دریای عمان و خلیج فارس و قسمتی از جلگه خوزستان از حملات این آفت مصون مانده است .

انتشار سن گندم در ایران به 3 عامل اصلی زیر بستگی دارد:
1- وجود منابع غذایی
2 - وجود اماکن مناسب جهت دوره طولانی دیاپوز
3 وجود شرایط اقلیمی مناسب جهت فعالیت آفت

گیاهان میزبان سن گندم
سن گندم عمدتا از گرامینه ها تغذیه می کنند , بخصوص از گندم و جو و چاودار و ذرت و نازک برگان و گیاهان وحشی دیگر مثل شاهدانه و علف های پهن برگ به عنوان میزبان دوم که عمدتا شامل خار شتر می باشد و نیز بعضی درختان خزان کننده مثل درخت بلوط .
در طول دوره زیستی سن گندم فقط 1 تا 5/2 ماه را به عنوان یک حشره کامل بر روی گیاه سبز به سر می برد و بقیه سال را به حالت استراحت در زیر پوشش گیاهی دامنه تپه ها می گذرانند . این دوره استراحت شامل 2 فاز است
1- تابستان گذرانی در طول ماههای گرم و خشک آخر تابستان و پا ئیز
2- زمستان گذرانی در طول ماههای خیلی سرد و زمستان
جمعیت آفت در محلهای استراحت یا زمستانگذرانی اغلب خیلی کپه ای و مجتمع هستند , با تراکم 10 تا 60 سن در هر متر مربع .کوهستانهای مخصوص زمستا نگذرانی آفت معمولا در حدود 10 تا 20 کیلو متر از مزارع گندم فاصله دارند .اگر چه حشره می تواند تا مسافت 150 کیلومتری دورتر نیز پرواز کند و در بهار سن های بالغ زمستانگذران به پایین به سمت مزارع مهاجرت می کنند . مهاجرت می تواند متناوب صورت گیرد و حد اکثر در طول یک ماه کامل شود. بعد از تغذیه جفت گیری صورت می گیرد و سپس تخمریزی انجام می شود , با تکمیل سن پورگی و در نهایت ظهور حشره کامل نسل جدید یک نسل کامل تشکیل می شود .
*قابل ذکر است که اولین پیشتازها در اولین فرودها معمولا حشرات نر هستند

سیکل زندگی :
تخم ها در دسته های کوچک , معمولا 14 تایی روی برگهای گیاه در مناطق آلوده گذاشته می شود . دوره رشد و نمو تخم ها که در eurygaster spp سبز رنگ هستند در شرایط مزارع ودر دمای 20 درجه سانتی گراد حدودا 9 تا 10 روز طول می کشد .بعد از تفرخ تخمها پوره ها قبل از آنکه به سمت خوشه ها پراکنده شوند به صورت دسته جمعی در اطراف پوسته های تخمشان باقی می مانند . قبل از تبدیل شدن به حشره کامل پوره ها 5 بار پوست اندازی می کنند و 4 سن پورگی هر کدام حدود 4 روز طول می کشد و در حالیکه آخرین مرحله رشد طولانی تر بوده و در حدود 10 تا 11 روز به طول می انجامد . مراحل رشد و نمو از تخم تا حشره کامل حداقل 35 تا 37 روز و حداکثر 50 تا 60 روز بوده که بستگی به 2 فاکتور دارد:
1- دسترسی به غذا
2- شرایط آب و هوایی

تغذیه حشره:
پوره ها بیشتر عمرشان را روی ساقه و خوشه غلات سپری می کنند و در صو رت گر می هوا قادرند تغذیه خود را در طول شب انجام دهند . با این وجود در طول گرمای روز بیشتر پوره ها در جستجوی پناهگاهی در برگهای پایین و یا در خاک هستند . 5 مرحله پورگی وجود دارد و سن های بالغ نسل جدید به بیشترین وزن نیاز دارند چرا که بقای انها در آینده بستگی به ذخایر چربی دارد که انباشته اند .
در سنین آخر پوره ها تحرک کمتری دارند و اغلب به مدت چند ساعت بی حر کت باقی می مانند در این مرحله اگر گندم ها زود برداشت شده باشند , این حشرات قادر نخواهند بود که به میزان کافی ذخیره چربی در بدنشان بسازند و این مسئله در بقاء آنها در آینده تاثیرزیادی دارد.

تغییرات جمعیت :
جمعیت سن گندم بوسیله :
- عوامل زنده: شامل شکارچی ها و پارازیتها
- عوامل غیر زنده: شامل عوامل اقلیمی , عملیات کشاورزی , و کاربرد آفتکش ها تنظیم می شود.
عوامل زنده:
سن های غلات اگر چه مورد حمله تعداد کثیری قرار می گیرند ولی در این میان شکارچیان بند پا مانند عنکبوتها , سوسکها از خانواده carabidae و مگس های tachinid کلیدی تر هستند .اگر چه حشرات شکارچی دیگری مثل زنبورها, سن های nabidae و بالتوری ها نیز می توانند تحت شرایط خاصی مهم باشند . سن های گندم همچنین مورد حمله پارازیتهای اختصاصی تر قرار می گیرند گه مهمترین انها از ( Hymenoptera ) بوده و تخم سن را پارازیته می کند و عوامل زنده دیگر شامل نماتد ها و میکروارگانیسم ها هستند که درمورده آنها مطالعات و شواهد کمتری وجود دارد .

عوامل غیر زنده در کنترل جمعیت سن گندم:
1) اقلیم و هوا ( محیط ) به عوامل مختلفی مثل در دست بودن یا نبودن غذا , شرایط اقلیمی , کاربر د حشره کش ها و غیره به عنوان عوامل غیر زنده موثر بر دینامیسم جمعیت افت اشاره کرده اند.
الف- غذا
نا کافی بودن غذا اغلب می تواند عامل اصلی مرگ ومیر باشد .این رخداد در طول طغیانهای بزرگ و یا بعد از آن روی می دهد . یعنی وقتی که سن های مادر مزارع گندم ر ا قبل از آن که گندم به خوشه بنشیند از بین می برند . بنابراین پوره ها قبل از بلوغ به دلیل عدم وجود غذا و یا عدم توانایی در ذخیره کردن چربی کامل در مراحل زمستانگذرانی می میرند .

ب- شرایط اقلیمی :
در بهار شرایط اقلیمی بسیار مهم است چرا که اگر هوا سرد و مرطوب باشد مانعی جدی برای تولید مثل و بقای پوره ها ی جوان محسوب می شود .
اگر غذای فراوان وجود داشته باشد و هوا مطلوب باشد این حشرات می توانند ذخایر چربی مورد نیاز خود را در طول 10 روز و یا کمی بیشتر انباشته نمایند , با این وجود بارانهای سنگین می تواند تغذیه را کم کند یا مانع آن شود. این ذخایر چربی است که تعیین می کند چه مسافتی را حشره می تواند به نواحی زمستانگزرانی مناسبتری مهاجرت کند و یا چه مدت می تواند در اماکن تابستان گذران یا زمستان گذران زنده بماند . گفتنی است که سن گندم یک حشره گرما وآفتاب دوست است و تمام مراحل زیستی از قبیل مهاجرت بهاره , بلوغ جنسی , تغذیه , تخمریزی , تفرخ تخمها و رشد و نمو پورگی و... اگر هوای گرم و مرطوب و بادهای شدید وجود نداشته باشد با موفقیت بیشتری روی می دهد . هوای نمناک و بادهای شدید اثر نا مطلوب بر رشد و نمو جمعیت و در نتیجه بقای آنها دارد .
ج- دما:
مطالعات در مورد واکنش سن گندم به درجه حرارت نشان داده است که بسته به حالت فیزیولوپیکی حشره از درجه حرارت 6 تا 25 درجه سیلیسیوس بصورت افزایشی فعال می شوند و بین 25 تا 37 درجه فعالیتشان کاهش می یابد و این در حالی است که در فاصله 37 تا 48 درجه افزایش فعالیت مجدد وجود دارد که به این مقطع فعالیت بیماریزایی یا Pathologic activity ) ) گویند . بعد از این مرحله و در درجه حرارت حدود 5/49 درجه سیلیسیوس حشره می میرد . در نواحی ایران سن گندم حداکثر دمای 30 درجه و حداقل دمای5/2- تا 3 - درجه سانتی گراد را می تواند تحمل کند .
د- آب , باران و رطوبت نسبی :
حشره کامل نسل جدید می تواند بر روی گندم خشک تغذیه کرده و آب مورد نیاز خود را به صورت آب آزاد یا از طریق شیره گیاهی تا مین کند . در صورت وجود غذا و عدم وجود آب
حشره 9 تا 10 روز بعد می میرد . گفتنی است که بارانهای سنگین مرگ و میر تخم ها و پوره ها را افزایش می دهد .
ه- باد:
وقتی سن های با لغ برای پرواز آماده شدند و در عین حال شرایط د ر مزارع مناسب باشد آنها شروع به پرواز مهاجرتی می کنند , باید توجه کرد که اکثریت سن ها شروع به پرواز در جهت باد می کنند و اگر این جهت انها را به نواحی مساعد ببر ( کوهستانها در مهاجرت تابستانی و دشتهای زیر کشت در بهار ) پرواز موفقیت امیز خواهد بود . در غیر این صورت مرگ ومیر زیادی در نتیجه این پروازها حادث می شود که دلیلی است بر ضرورت مهاجرت آفت .

پیشگیری و کنترل :
به منظور پیشگیری و کنترل سن گندم از کاربرد مداوم آفت کش ها در بلند مدت می بایست خوداری کرد . در اغلب آفات مثل حشرات کنه ها- نماتدها و بیماری ها و علفهای هرز ثابت شده است که یک مدریت تلفیقی , شامل بکارگیری عملیات زراعی و کنترل بیولوزیکی
می باشد . آفت کش ها فقط زمانی به کار گرفته می شوند که سایر روشهای کنترل نتواند جمعیت آفت را به زیر سطح زیان اقتصادی پایین بیاورد . بهترین روش برای کنترل آفت روشی است که بتواند بر مبنای محاسبات اقتصادی قابل دوام و بی خطر برای محیط زیست
باشد .
1- کنترل زراعی:
این روش ها شامل مجموعه اقداماتی است که می تواند از طغیانهای جدی سن گندم بدون نیاز به کاربرد آفت کش جلوگیری کند و غالبا نقش پیشگیری دارند ,متنند:
- برداشت زود هنگام
- زود کاشتن ویا کاشت واریاته های مقاوم تر
- وجین کردن کامل علفهای هرز در تمام طول فصل
- تناوب کشت با محصولاتی غیر از غلات
- به زراعی در کشت غلات که باعث می شود گیاه بهترین رشد ونمو را داشته و در نتیجه زودتر برداشت شود .

2- کنترل بیولوزیکی :
به دلیل اثرات فوری و آشکار بسیاری از آفت کش ها ی در دسترس , استراتزی مبارزه بیولوزیک در مقایسه با مزایای روش های شیمیایی کاملا مورد غفلت قرار گرفته است .
3 کنترل شیمیایی :
به صورت کلی همه آفت کش ها اثر مرگ ومیر لازم روی سن گندم را دارند ولی کاربرد آفت کشها همیشه با عث کاهش جمعیت سن گندم نمی شود . از سم هایی که برای کنترل این آفت استفاده می شود می توان پیرتروئیدهای مصنوعی ما نند دلتامترین ( دسیس- دلتا مترین و دلتارین ) به دلیل سمیت کم برای پستانداران به کار گرفته می شود و نیز از آفت کش های متداول دیگر می توان هیدروکربنهای کلره, و ارگانوفسفاتها مرگ ومیر بالا برای سن گندم دارند .
باید دقت شود که اگر کاربرد سموم در زمان مناسب از نظر شرایط آب و هوایی صورت نگیرد اثرات لازم را نخواهد داشت و سم پاشی باید تکرار شود .
به طور کلی حشرات کوچکتر خیلی راحتر توسط یک حشره کش کشته می شوند , بهترین زمان سم پاشی در سن های غلات به خصوص سن گندم وقتی است که پوره های جوان شروع به تفرخ می کنند . باید توجه کرد که سن های بالغ زمستان گذران در صورت داشتن تراکم بالا باید قبل از جفتگیری کنترل شوند .

تغییر روش شخم باعث کنترل علف‌های هرز گندم می‌شود

بررسی‌ها نشان داده است که اگر روش شخم از مرکز به محیط مزرعهانجام شود ضمن جلوگیری از انتشار و انتقال بذرهای علف‌های هرز حاشیه به داخل مزرعه،باعث کنترل آن‌ها می‌شود.

علف‌های هرز دارای ویژگی‌های خاصی هتسند که آن‌ها را از گیاهانزراعی جدا می‌کند. این ویژگی‌ها عبارتند از:

1) قدرت رقابت:

علف‌های هرز در جذب آب، نور و مواد غذایی با گندم رقابت می‌کنندو معمولا این رقابت به نفع علف‌های هرز است، زیرا زودتر جوانه زده، سبز می‌شود. درمزارعی که شدت آلودگی به علف‌های هرز زیاد است، معمولا علایم ضعف، کمبود و تشنگیمشهود است. علف‌های هرز علاوه بر رقابت مستقیم، با ترشح مواد سمی در خاک باعث مختلشدن رشد گندم می‌شود.

2) تولید مثل:

علف‌های هرز از میزان تولید بذر بالایی برخوردارند و به راحتیبه سایر نقاط انتشار پیدا می‌کنند. برای مثال یک بوته یولاف وحشی 250 بذر و خردلوحشی تا سه هزار بذر تولید می‌کند. به علاوه علف‌های هرز چندساله توان تکثیرغیرجنسی را نیز دارند.

3) تحمل شرایط نامساد:

بذرهای علف‌های هرز شرایط نامساعد محیطی را به راحتی مختلمی‌کنند و با داشتن پوسته سخت و مقاوم قادرند خود را در مقابل یخبندان، گرما،آتش‌سوزی و رطوبت بالا حفظ کنند. در صورت خورده شدن توسط حیوانات در دستگاه گوارشآن‌ها نیز قوه نامیه خود را حفظ و پس از مساعد شدن شرایط، قادر به جوانه‌زنی است.

4) دوره خواب:

بذرهای علف‌های هرز دارای دوره خواب (رکود) است و پس از شکستهشدن این دوره جوانه‌زنی صورت می‌گیرد. این جوانه‌زنی، همه بذرها را دربرنمی‌گیرد،بلکه با مساعد شدن شرایط محیطی تعدادی از بذرهای موجود در خاک سبز می‌شود و بقیهآن‌ها در خاک باقی می‌ماند و ذخیره بذر خاک را طی سالیان آِنده تشکیل می‌دهد، بنابر این مبارزه مطلوب به طور مستمر و پی‌در‌پی در زمان‌های مناسب ضروری است به صورتیکه مانع بلوغ علف‌های هرز و ریزش بذرهای دید در مزرعه شد.

علاوه بر صفات ذکرشده، بذرهای علف‌های هرز در محصول، موجبناخالصی و کاهش کیفیت گندم نیز می‌شود. برای مثال وجود بذر چچم در گندم سبب می‌شودکه پس از مصرف آرد و نان، مصرف‌کنندگان دچار مسمومیت شوند. بعضی علف‌های هرز مانندگلرنگ وحشی و پیچک باعث مزاحمت در برداشت گندم و آلودگی محصول در انبار می‌شود.

? انواع علف‌های هرز گندم :

علف‌های هرز مزارع گندم به دو دسته پهن برگ و باریک برگ تقسیممی‌شود.

الف) علف‌های هرز پهن برگ:

علف‌های پهن برگ به دو دسته علف‌های هرز یکساله و دایمی تقسیممی‌شود. علف‌های هرز یکساله مانند: کیسه کشیش، خردل وحشی، گندمک، میاگرام، شلمی،ازمک، شقایق، خاک شیر و ماشک. علف‌های هرز دایمی مانند: شیرین‌بیان، خار شتر، تلخهو پیچک صحرایی.

? علف‌های هرز باریک برگ:

بیشتر علف‌های هرز بریک برگ مزارع گندم متعلق به تیره گندمیان (گرامینه) بوده و در مراحل ادامه رشد شباهت زیادی به گندم دارند. عمده‌ترین آن‌هاشامل یولاف وحشی، علف خونی، چچم، دم‌روباهی کشیده، جوموشی، علف پشمکی و چاودار است.

? روش‌های کنترل علف‌های هرز مزارع گندم

کنترل علف‌های هرز به دو طریق زراعی و شیمیایی امکانپذیر است.

ب) کنترل زراعی:

مناسب‌ترین روش کنترل علف‌های هرز انجام عملیات زراعی است که باروش‌های زیر امکانپذیر است:

? رعایت تناوب زراعی مانند کشت گندم پس از گیاهان وجینی (آفتابگردان، ذرت، حبوبات، نباتات علوفه‌ای)

? شخم به موقع در سال آیش قبل از به‌گل‌رفتن علف‌های هرز یکسالهدر اوایل بهار

? رعایت تراکم مناسب مزرعه گندم

? استفاده از بذر خالص و عاری از بذرهای علف‌های هرز (بذر مادری - بذر گواهی‌شده)

? هیرم زمین قبل از کاشت با یک یا دو بار آبیاری و شخم زمین

? کنترل مکانیکی (در مزارعی که آلوده به علف‌های هرز کله‌ای استمی‌توان به صورت مکایکی آن‌ها را معدوم کرد)

? عدم استفاده از کود دامی تازه (به دلیل فراوانی بذر علف‌هایهرز زنده در آن) و استفاده از کود دامی کهنه و پوسیده.

ج) کنترل شیمیایی:

کنترل شیمیایی در صورتی انجام می‌شود که مزرعه دارای آلودگی بیشاز اندازه معین باشد. نکات مورد توجه در این روش عبارتند از:

? نوع علف‌کش باید با توجه به شناخت دقیق علف‌های هرز استفادهشود.

? میزان و زمان مناسب سمپاشی مدنظر قرار گیرد.

? نوع سمپاشی و نازل با توجه به امکانات و وسعت مزرعه تعیینشود.

سمپاش پشتی با عرض کار 5/1 متر به میزان 300 لیتر محلول در هرهکتار با وسعت کم قابل استفاده است. سمپاش پشتی تراکتور بوم‌دار با عرض هشت تا 12متر و نازل‌های تی‌جت با سرعت سه تا شش کیلومتر در ساعت د رمزارع بزرگ‌تر کاربرددارد. باید دقت شود که ارتفاع سمپاش از سطح زمین 50 سانتی‌متر برای کنترل شیمیاییعلف‌های هرز باریک‌برگ می‌توان از علف‌کش‌های ایلوکسان (5/2 لیتر در هکتار) پوماسوپر (2/1 - 8/0 لیتر در هکتار)، تاپیک (9/0 - 6/0 لیتر در هکتار) و آونج (چهارلیتر در هکتار) استفاده کرد.

برای کنترل شیمیایی علف‌های هرز پهن‌برگ از علف‌کش‌های گرانستار (20 - 15گرم در هکتار) و پاردنر (5/2 - 2 لیتر در هکتار) استفاده می‌شود.

همزمان با آغاز رشد و نمو گندم کنترل علف های هرز مزارع گندم الزامی است
علف های هرز به گیاهان خودرویی اطلاق می گردد که در شرایط محیطی مناسب جوانه زده، سبز می شود و در برابر وضعیت دشوار محیطی مقاومت بیشتری را نسبت به گیاه اصلی از خود نشان می دهد. علف های هرز ممکن است در داخل مزرعه، اطراف و خارج آن سبز شود.
گفتنی است علف های هرز در مزرعه زودتر از گیاه اصلی سبز می گردد و دارای رشد سریع و فوق العاده است و مرتبا در حال رقابت با گیاه اصلی که در این مقاله مقصود گیاه گندم است، می باشد، به طوری که آب را تا 2 برابر و مواد غذایی را تا 4 برابر بیشتر از گندم مصرف می کند.
علف هرز به لحاظ دارا بودن رشد و نمو سریع تر نسبت به گندم ضمن اینکه فضای مناسب را از گندم سلب می نماید، بر روی این گیاه سایه انداخته و مانع از رسیدن نور کافی به گندم می شود و عمل فتوسنتز گیاه را دچار اختلال می سازد.
ـ چنانچه با علف های هرز مبارزه نشود چه اتفاقی می افتد؟
الف) عدم مبارزه با علف هرز در مزرعه:
1- رشد و نمو گیاه گندم دچار کندی می شود و اگر میزان علف های هرز در مزرعه زیاد باشد، موجب خفگی و از بین رفتن گندم می گردد.
2- اختلاط بذور علف های هرز با محصول گندم سبب کاهش کیفیت گندم می شود، به طور مثال اختلاط بذر علف هرز چچم با دانه های گندم و تبدیل آن به آرد و سپس نان باعث اختلال در سیستم گوارشی انسان می گردد.
3- وجود علف هرز در مزرعه گندم به علت رقابت شدید علف با محصول اصلی عملکرد در واحد سطح کاهش یافته، همچنین موجب افت قیمت هنگام تحویل گندم به سیلو و گاها خودداری مراکز خرید از تحویل گندم تولیدی می شود.
4- قیمت تمام شده محصول گندم تولیدی به دلیل افت کمی و کیفی، افزایش می یابد.
5- بذور علف هرز که معمولا زودتر از محصول گندم می رسد، خشک شده به زمین می ریزد و در سال بعد باعث افزایش میزان علف های هرز در همان مزرعه می گردد.
6- تغذیه دام از پس چر مزرعه موجب انتقال بذور علف های هرز در سایر اراضی از طریق دفع فضولات دام ها می شود.
ب) عدم مبارزه با علف ها در خارج و اطراف مزرعه:
1- انتقال بعضی از بیماری ها نظیر زنگ های زرد و سیاه گندم که مراحلی از زندگی خود را بر روی گرامینه های وحشی می گذرانند و سپس به مزارع گندم حمله ور می شوند.
2 ـ افزایش تراکم علف های هرز به دلیل ریزش بذور آنها و سبز شدن مجدد در سال بعد.
شناسایی علف های هرز مزارع گندم:
عده ای را عقیده بر آن است که هر نباتی به غیر از گیاه اصلی در مزرعه سبز شود، علف هرز محسوب شده و بایستی آن را حذف کرد. ولی به طور کلی علف های هرز مزارع گندم بر دو نوع و به شرح زیر است:
1- علف هرز باریک برگ که عموما از خانواده گرامینه وحشی است و اختلاف ظاهری آن با گندم برای کشاورزان گندم کار به خوبی ملموس است. یولاف وحشی- چچم- جو وحشی و... جزو باریک برگ ها است.
2- علف هرز پهن برگ همان گونه که از نامش پیدا است دارای برگ های پهن بوده و به خوبی در مزارع گندم قابل شناسایی است. اسفناج وحشی، پنیرک، کنگر وحشی و... از این قبیلند.
چگونگی مبارزه و کنترل انواع علف های هرز در مزارع گندم:
توصیه می شود کلیه علف ها اعم از باریک برگ و پهن برگ در مراحل اولیه رشد مورد کنترل قرار گرفته و از بین برود، چه در غیر این صورت یا مبارزه با آن غیرمقدور می گردد (خصوصا باریک برگ ها) و یا کنترل آنها با مشکلات و هزینه زیاد روبه رو می شود. به عنوان مثال بهتر است باریک برگ ها در مرحله 2 تا 6 برگی مورد مبارزه قرار گیرد.
کنترل علف های هرز به شیوه های متفاوتی صورت می گیرد که پرداختن به جزییات هر یک از آنها در این نوشتار نمی گنجد. معمول ترین روش، کنترل شیمیایی است که در مزارع سبز گندم صورت می گیرد. در این شیوه مبارزه از انواع سموم علف کش؛ با توجه به نوع علف (باریک برگ- پهن برگ) استفاده می شود. نوع سم، مقدار مصرف آن، زمان سمپاشی و نوع سمپاش توسط کارشناسان ذی ربط پس از بازدید مزرعه تعیین می گردد.
سایر راهکارها
برای کاهش جمعیت علف های هرز در مزارع گندم لازم است تمهیدات زیر از سوی کشاورزان صورت پذیرد:
1- استفاده از بذور گندم بوجاری شده برای کاشت
2- مبارزه زراعی علیه علف های هرز با برقراری آیش و تناوب
3- هراکشت نمودن گندم
4- برقراری تراکم مناسب بوته گندم در واحد سطح
5- مراقبت های لازم و به موقع هنگام مرحله داشت مزرعه گندم به منظور شناسایی و کنترل علف های هرز
زنگ گندم
زنگ گندم را ، قارچ ایجاد می‌کند. مهم ترین بیماری گندم به شمار می‌رود که شامل زنگ ساقه ، زنگ برگ ، زنگ خطی و زنگ نواری می‌شود. شرایط محیطی مساعد برای ایجاد این نوع آفت ، آب و هوای گرم تا گرم مرطوب می‌باشد. تشکیل حفره‌های قرمز یا سیاه که حاوی اسپورهای تولید مثل در سطح ساقه ، برگ ، غلاف و ... از علائم این بیماری می‌باشند. این قارچها از کارآیی گیاه در مصرف آب می‌کاهند، بافتهای گیاه را تخریب می‌کنند و تعداد دانه‌های موجود در سنبله را مانند زمانی که گیاه به کمبود آب دچار شده، کاهش می‌دهند.

سیاهک گندم
سیاهک گندم یکی از بیماریهای قارچی گندم است که می‌تواند به صورت سیاهک آشکار ، سیاهک برگ ، سیاهک پنهان معمولی و ... ظاهر گردد. سیاهک پنهان ، مهم‌ترین و رایج‌ترین و در عین حال ، مخرب‌ترین نوع سیاهک است که خسارت زیادی مخصوصا به گندم پاییزه وارد می‌آورد.
پوسیدگی جوانه و ریشه
بیماریهایی هستند که قارچها آنها را بوجود می‌آورند. این بیماریها هم خسارات زیادی را به محصول گندم وارد می کنند. در گذشته ، ضدعفونی نمودن بذر با ترکیبات جیوه‌ای تا حدی از این بیماریها جلوگیری می‌نمود. اما امروزه اغلب از کاربامات و هگزا کلرو بنزن برای نابودی این بیماریها استفاده می‌کنند

منبع : سایت جی تاک